buse

Gezip görülen yerlerin edebi bir üslup çerçevesinde anlatıldığı yazı türüne gezi yazısı adı verilir. Gezi yazısı Türk edebiyatında, seyahatname olarak da adlandırılır.
Gezi yazısının amacı gezip görülen yerler hakkında bilgi vermektir. Bu nokta onu diğer edebi türlerden ayırır. İçerisinde herhangi bir hikayeyi barındırmayan gezi yazıları, bölgenin tanıtımı niteliğinde yazılmaktadır.
Okuyucuda yazıda bahsedilen yerleri gezip görme isteği uyandırması gereken gezi yazıları, usta bir yazarlık gerektirir. Gezi yazısı yazarı, belirli bir kültür birikimine sahip olmalıdır. Gezip gördüğü yerlerin farklı ve özel yerlerini yazıda başarılı bir şekilde veremeyen bir yazarın yazdığı gezi yazıları, başarılı bir sonuca ulaşamaz.
Gezi yazıları bir nevi tarihi belge niteliği taşır. Bir gezi yazısı çoğu zaman kendinden önce yazılmış gezi yazılarının devamı niteliğinde olur. Bunun nedeni bölgelerin doğal olarak daha önce de gezilip kaleme alınmış olmasıdır. Bu nedenle her yeni gezi yazısı, eski gezi yazıları da dikkate alınarak yazılmalıdır. Hatta bölgelerin eski ve yeni özelliklerinin karşılaştırılması da gezi yazılarında yerini alabilir.
Gezi yazısında en çok kullanılan edebi sanat betimlemedir. Yazar, gördüğü her şeyi doğru bir şekilde betimleyebilmelidir. Ayrıca nesnel bir anlatıma ihtiyacı olduğu için yazar, yöre halkından aldığı bilgiler ve çektiği fotoğraflar ile de yazısını desteklemelidir. Tüm bunlar bir mantık çerçevesi içinde olmalıdır.
Gezi yazısında öyküleyici bir anlatımın kullanılmayacağını belirtmiştik. Fakat bu durum, gezilen yerlerin doğal ve tarihi güzellikleri hakkında yazarın kendi duygu ve düşüncelerini belirtmesine engel değildir.
Yazar,hem kendi duygu ve düşüncelerini hem de dikkatini çeken olayları bir araya getirerek edebi bir dille okuyucusuna anlatabilir.
Her metin gibi giriş, gelişme ve sonuç kısımlarından oluşan gezi yazısı, birçok yazar tarafından kronolojik bir plana bağlı tutularak yazılır. Yazarın gezi için yaptığı hazırlıklar ile başlayan yazı, yolculukta yaşananlar ve bölgeye varış ile devam eder. Yazarın bölgedeki izlenimlerin anlatımıyla da sona erer.
Türk edebiyatında gezi yazısına verilecek en iyi örnek Evliya Çelebi'nin Seyahatname’sidir. Dünya edebiyatında ise Marco Polo’nun yazdığı Geziler Kitabı gezi yazısına örnek olabilecek nitelikte bir eserdir.